Πέντε χρόνια συμπληρώθηκαν προχθές από την εφαρμογή του νόμου που νομιμοποίησε τις παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων με στόχο την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Ωστόσο, η Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) και η Αστυνομία δεν χρησιμοποίησαν ακόμη αυτό το ισχυρό όπλο που έχουν στα χέρια τους καθώς αποφασίστηκε να τροποποιηθεί εκ νέου η σχετική νομοθεσία. Ενώ ήταν όλα έτοιμα από τον περασμένο Νοέμβριο και από πλευράς των τηλεπικοινωνιακών οργανισμών που έλυσαν τα διάφορα τεχνικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν για τη διενέργεια νόμιμων παρακολουθήσεων τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, εκφράστηκαν επιφυλάξεις ως προς τη διαδικασία που προβλέπεται να ακολουθείται από πλευράς ΚΥΠ και Αστυνομίας για την έκδοση των διαταγμάτων παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Και για να αποκλειστεί, εντελώς, το όποιο ενδεχόμενο να ακυρωθούν εκ των υστέρων αυτά τα διατάγματα ενώπιον της δικαιοσύνης, εξέλιξη που θα οδηγήσει στην κατάρρευση ποινικών υποθέσεων καθώς το περιεχόμενο των παρακολουθήσεων θα κατατίθεται ως μαρτυρικό υλικό, κρίθηκε σκόπιμο να τροποποιηθεί η κείμενη νομοθεσία πριν την εφαρμογή της. Προς αυτή την κατεύθυνση, όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανέλαβε να καταθέσει τροποποιητικό νομοσχέδιο στη Βουλή. Κάτι που δεν έγινε μέχρι σήμερα, γεγονός που προκαλεί μουρμουρητά και αντιδράσεις στο αστυνομικό σώμα λόγω της μεγάλης καθυστέρησης που παρατηρείται. Οι παρακολουθήσεις των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα γίνονται κατόπιν έκδοσης δικαστικών ενταλμάτων στο πλαίσιο διερεύνησης σοβαρών ποινικών αδικημάτων όπως είναι ο φόνος εκ προμελέτης, ανθρωποκτονία, διαφθορά, τρομοκρατία, κατασκοπία, εμπορία προσώπων και ναρκωτικών, παιδική πορνογραφία και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Το περιεχόμενο των παρακολουθήσεων θα κατατίθεται ως μαρτυρικό υλικό στα δικαστήρια.
Στο περίμενε ΚΥΠ και Αστυνομία
Τον Φεβρουάριο του 2020, η Βουλή έδωσε ένα ισχυρό όπλο στα χέρια της ΚΥΠ και της Αστυνομίας για να καταπολεμήσουν το οργανωμένο έγκλημα, τα κυκλώματα διαφθοράς, τη χειραγώγηση των αθλητικών αγώνων κ.ο.κ. Νομιμοποίησε τις παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων για τη διερεύνηση σοβαρών ποινικών αδικημάτων ώστε αυτό το μαρτυρικό υλικό να μπορεί να κατατεθεί και να γίνει αποδεκτό στα δικαστήρια. Η απόφαση της Βουλής δεν λήφθηκε ελαφρά τη καρδία. Το σχετικό νομοσχέδιο συζητείτο επί τρία χρόνια στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών. Κόμματα και βουλευτές είχαν εκφράσει έντονες ανησυχίες για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Εν τέλει, έβαλαν νερό στο κρασί τους όταν περιλήφθηκαν στο νομοσχέδιο αρκετές ασφαλιστικές δικλίδες που αποτρέπουν τυχόν αυθαιρεσίες και καταχρήσεις. Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε σε νόμο τιτλοφορείται ως ο περί Προστασίας του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων και Πρόσβαση σε Καταγεγραμμένο Περιεχόμενο Ιδιωτικής Επικοινωνίας) (Τροποποιητικός) και τέθηκε σε εφαρμογή με τη δημοσίευσή του στην εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 21/2/2020.
Τέσσερα χρόνια για τον εξοπλισμό
Χρειάστηκαν, σχεδόν, τέσσερα χρόνια για να προμηθευτούν οι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί (ΑΤΗΚ, Cablenet, Epic και Primetel) τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό και να επιλύσουν τα τεχνικά προβλήματα που προέκυπταν ώστε απρόσκοπτα να μπορούν Αστυνομία και ΚΥΠ να συνδέουν τον τεχνικό εξοπλισμό τους με τα δίκτυά τους για να μπορούν, έτσι, να λαμβάνουν το περιεχόμενο των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων των υπό παρακολούθηση προσώπων σε πραγματικό χρόνο. Οι επιφυλάξεις που εκφράστηκαν, τον περασμένο Νοέμβριο, ως προς τη διαδικασία έκδοσης των σχετικών διαταγμάτων παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων έχουν καταστήσει ανενεργό, μέχρι νεωτέρας, αυτό το ισχυρό όπλο που έχουν στη διάθεσή τους από τον Φεβρουάριο του 2020, ΚΥΠ και Αστυνομία.
Οι προϋποθέσεις για παρακολούθηση
Τις παρακολουθήσεις των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα διενεργούν κατόπιν δικαστικού διατάγματος μέλη της Αστυνομίας και της ΚΥΠ, τα οποία θα είναι εξουσιοδοτημένα για τον σκοπό αυτό. Η διαδικασία που θα ακολουθείται θα είναι η εξής: Ο Γενικός Εισαγγελέας, κατόπιν γραπτού αιτήματος του αρχηγού της Αστυνομίας ή του διοικητή της ΚΥΠ, θα ζητά την έκδοση δικαστικού διατάγματος για παρακολούθηση ιδιωτικής επικοινωνίας εφόσον αυτή είναι αναγκαία για το συμφέρον της ασφάλειας της Δημοκρατίας ή για την αποτροπή, διερεύνηση ή δίωξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων. Η αίτηση θα συνοδεύεται από ένορκο δήλωση και από έκθεση γεγονότων με τις λεπτομέρειες των αδικημάτων που να δικαιολογούν την έκδοση του δικαστικού εντάλματος. Η έκθεση γεγονότων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:
Την ταυτότητα του προσώπου, αν είναι γνωστή, για το οποίο ζητείται η παρακολούθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας του.
Τη φύση και τον τόπο, αν είναι γνωστά, απ' όπου σκοπείται να παρακολουθείται η ιδιωτική επικοινωνία.
Το είδος της ιδιωτικής επικοινωνίας της οποίας ζητείται η παρακολούθηση.
Τον τρόπο με τον οποίο σκοπείται να πραγματοποιηθεί η παρακολούθηση.˙
Το όργανο ή το πρόσωπο το οποίο θα είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση.˙
Τη χρονική περίοδο για την οποία παραχωρείται η εξουσιοδότηση, που περιλαμβάνει διαταγή κατά πόσον η παρακολούθηση τερματίζεται αυτόματα ή όχι, όταν η περιγραφόμενη ιδιωτική επικοινωνία ληφθεί.
Σημειώνεται ότι, το περιεχόμενο ιδιωτικής επικοινωνίας μεταξύ δικηγόρου και πελάτη, το οποίο αποτελεί επαγγελματικό απόρρητο, δεν θα γίνεται αποδεκτό ως μαρτυρία σε οποιαδήποτε ποινική ή πολιτική διαδικασία.
Επιτροπή για τυχόν καταχρήσεις
Η εφαρμογή της νομοθεσίας που επιτρέπει την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα εποπτεύεται από τριμελή επιτροπή, η οποία, θα ελέγχει την τήρηση των όρων και τη διαδικασία άρσης του απορρήτου. Η επιτροπή θα έχει, μεταξύ άλλων, την εξουσία να διενεργεί ελέγχους, αυτεπάγγελτα ή κατόπιν καταγγελίας, σε εγκαταστάσεις, τεχνικό εξοπλισμό, αρχεία, δεδομένα και έγγραφα της ΚΥΠ και της Αστυνομίας. Η κείμενη νομοθεσία προβλέπει ότι, σε περίπτωση που μέλη της Αστυνομίας ή της ΚΥΠ παραβιάσουν τους όρους του δικαστικού εντάλματος παρακολούθησης, θα είναι ένοχοι αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης θα υπόκεινται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €50.000 ή και στις δύο αυτές ποινές.
Με βάση την κείμενη νομοθεσία, η τριμελής επιτροπή συντάσσει ετήσια έκθεση στην οποία περιγράφει το έργο της, διατυπώνει παρατηρήσεις και συστάσεις, επισημαίνει παραλείψεις και προτείνει τυχόν ενδεικνυόμενες νομοθετικές τροποποιήσεις στον τομέα της διασφάλισης του απορρήτου της επικοινωνίας. Η έκθεση της επιτροπής θα πρέπει να υποβάλλεται στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να κοινοποιείται στον πρόεδρο της Βουλής, στον Γενικό Εισαγγελέα, στον υπουργό Δικαιοσύνης, στον αρχηγό της Αστυνομίας και στον διοικητή της ΚΥΠ.
